Wanneer je door Ghana reist is het onvermijdelijk om iets mee te krijgen van begrafenissen. Er komt veel kijken bij een Ghanese begrafenis en aangezien het ook een sociaal evenement is wordt de begrafenis in Ghana meestal groots aangepakt.
Gastblogger Assan Dickson legt uit.
Begrafenissen in Ghana zijn divers en weerspiegelen het multi-etnische en multireligieuze karakter van Ghana. Elke etnische groep heeft een manier om de begrafenis te organiseren en de doden te begraven, er zijn een aantal gemeenschappelijke thema’s die doordringen tot alle begrafenissen in Ghana.
Begrafenissen van de Ashanti’s
In dit artikel zal ik meer licht werpen op begrafenissen in Ghana, met name onder de Asantes. De Asantes zijn de grootste stam in Ghana en één van de weinige matrilineaire gemeenschappen in West-Afrika. De Ashanti-koning, Asantehene is het politieke en spirituele hoofd van de Ashanti’s. Het woord Ashanti is een Britse misvatting en Asante, is het juiste Twi. Asante betekent letterlijk “vanwege oorlogen” (Asa – oorlogen; Nti- vanwege).
Begrafenissen in Ghana zijn meer dan een gelegenheid om te rouwen om de doden
Begrafenissen zijn gelegenheden om te rouwen om de overledenen. Ze bieden mogelijkheden voor families en geliefden om ook een laatste vaarwel te zeggen. Begrafenissen in Ghana zijn meer dan dat. Naast de conventionele redenen voor begrafenissen is een begrafenis in Ghana een showcase van de rijke traditionele cultuur en kunst van Ghana.
Het is ook een sociaal evenement waar alle familieleden, ook zij die naar westerse werelden zijn gereisd om te zoeken naar ‘groenere’ weiden, thuiskomen. Ook hier is het een gelegenheid om het leven van de dierbaren te vieren.
Het begin van de begrafenisrituelen onder de Asantes
Het hoofd van de familie wordt onmiddellijk op de hoogte gebracht wanneer iemand overlijdt. Hij (de gezinshoofden van de Asantes zijn overwegend mannen) informeert op zijn beurt het stamhoofd / ‘odikro’ van de gemeenschap. De rouwenden brengen het lijk onmiddellijk naar het lijkenhuis terwijl men huilt en jammert. Het conserveren van het lichaam stelt de familie in staat om de begrafenis te plannen.
Een week begrafenis in Ghana
Tijdens de één week ceremonie van de overledene regelt de extended familie(het gezin samen met ooms, tantes, nichten en neven etc) de begrafenis. Ze zullen ook de datum van de werkelijke begrafenis aan iedereen meedelen. Gepland worden onder andere de datum van de begrafenis, eten, drinken en water voor de rouwenden en geliefden, geluidsinstallaties, kist, grondstuk voor het graf.
Ghanese grafkisten zijn soms heel speciaal
Over kisten gesproken, meestal dragen de kinderen van de overledene de kosten van de kist. Als de overledene geen kinderen heeft of wanneer die niet in staat zijn om de kist te betalen, draagt de uitgebreide familie de kosten.
Kisten kunnen fantasievol zijn; ze kunnen over-de-top zijn, maar ze zijn allemaal voor een reden. Ze symboliseren vaak het beroep of de status van de overledene in de maatschappij. Bepaalde vormen, zoals een zwaard of een kist, staan voor vorstelijke of priesterlijke symbolen met een magische en religieuze functie. Dit soort doodskisten zijn alleen voor mensen met de juiste status. Verschillende dieren, zoals leeuwen, hanen en krabben, kunnen clan totems vertegenwoordigen.
Het gebruik van dergelijke uitgebreide doodskisten voor begrafenissen wordt verklaard door het geloof van de Asantes met betrekking tot het hiernamaals. Zij geloven dat de dood niet het einde is en dat het leven in de volgende wereld op dezelfde manier doorgaat als op aarde. Voorouders zijn ook veel machtiger dan de levenden en in staat om hun nog levende familieleden te beïnvloeden. Daarom doen families er alles aan om ervoor te zorgen dat een overledene zo snel mogelijk sympathiek is voor hen. De sociale status van de overledene hangt vooral af van het belang, het succes en het gebruik van een exclusieve kist tijdens een begrafenis.
Wat gebeurt er tijdens een begrafenis in Asante, Ghana?
De begrafenissen onder de Asantes vinden plaats van vrijdag tot maandag. Dus bijna elk weekend in Ghana zijn er begrafenissen in verschillende gemeenschappen.
In Banko waar Moon&Star guesthouse gelegen is zijn er ieder eerste weekend van de maand begrafenissen. Reserveren is altijd verstandig, maar helemaal het eerste weekend van de maand!
De familie renoveert het matrilineaire huis van de overledene om de overledene en de familie wat sociaal aanzien te geven. Om het overlijden en de begrafenis aan te kondigen, gebruiken ze billboards en posters met aankondigingen op radio en televisie.
Een begrafenis in Ashanti, Ghana, begint op vrijdag.
Op de vrijdag van de begrafenis brengen sterke mannen van de familie het lijk vaak laat in de nacht vanuit het lijkenhuis over. Na het wassen (vaak in heet water), kleden ze het lijk netjes aan in ‘kente’ of een kostuum/jurk. Terwijl de overledene gewassen en aangekleed wordt door een ouder vrouwelijk familielid worden er ook begrafenisrituelen uitgevoerd. De rouwenden en geliefden troosten zich door te luisteren naar en te dansen op muziek. Dit is de wake keeping. De activiteiten gaan door tot in de vroege ochtend.
Activiteiten op zaterdag tijdens een begrafenis in Ghana
Bij het aanbreken van de zaterdag begint degene die het dichtst bij de overledene stond, samen met andere familieleden, te jammeren en te huilen. Andere rouwenden sluiten zich aan en het huis wordt overspoeld met tranen. Als de overledene een christen was, zal een voorganger van de kerkgemeente bidden. Dan gaat de poort open voor alle geliefden om de overledene te passeren en hun laatste eer te betuigen.
De familie mag geld, ringen, kettingen, zakdoeken in de kist leggen. Het geloof is dat de overledene op weg gaat naar de wereld van de voorouders en dus wellicht geld nodig heeft om onderweg spullen te kopen.
De kistdragers hebben een belangrijke rol bij een begrafenis in Ghana.
Tussen 9 uur ’s ochtends en 10 uur ’s avonds sluiten ze de kist. De kistdragers brengen de kist naar de begraafplaats waar de overledene zal worden bijgezet.
Het dragen van kisten door kistdragers heeft aan populariteit gewonnen bij de Asantes, hoewel het oorspronkelijk de cultuur van de Ga-bevolking van Ghana was. Ze zijn opwindend en hun bewegingen kunnen enige opwinding opwekken onder de rouwenden. Met bewegingen zoals vallen, op handen en voeten en kruipen in eenheid. Of zelfs liggend op hun rug, de kist gebalanceerd bovenop hen, benen die in de maat bewegen op de muziek – alsof ze zijn verpletterd door de kist. Dit zijn enkele van de bewegingen die deze kistdragers gebruiken om entertainment te bieden bij het vervoer van het lijk naar de begraafplaats. Op de begraafplaats bidden predikanten en familieleden. Daarna gaat de kist het 6-voet diepe graf in.
Na het begraven begint de begrafenis viering om 13:00 GMT. De rouwenden en geliefden zijn meestal gekleed in zwarte of zwarte en rode traditionele begrafeniskleding.
Daarnaast dragen sommige mensen ook het ‘Kente’ doek, het traditionele doek van de Asantes. Geluidsinstallaties spelen traditionele liederen of traditionele trommel- en dansgroepen zorgen voor vermaak.
Op het begrafenis terrein zitten de hoofd rouwenden en de uitgebreide familieleden. Meestal is het uitvaartterrein een park. Vrienden en andere geliefden die van heinde en verre zijn gereisd, begroeten de rouwenden.
De familie van de overledene krijgt een donatie in contanten, ‘nsawa’ genaamd, om de kosten van de begrafenissen te dekken. Ook andere giften, zoals water in flessen of zakjes, drank, stof of boerderijdieren kunnen worden gedoneerd.
In ruil voor de donaties krijgen de donateurs eten en drinken.
Zondagen van een begrafenisweekend beginnen in de kerk
Op zondagmorgen woont het begrafenisgezelschap een dankdienst bij in de kerk van de overledene. Men dankt God Almachtig voor het leven van de overledene en ook voor een geslaagde begrafenis. Na de dankzegging gaat de begrafenis tot het einde van de dag door op het uitvaartterrein.
Maandagen zijn voor het opmaken van de balans
Op maandag komt de matrilineaire familie van de overledene bijeen in het familiehuis om rekenschap af te leggen van alle uitgaven en giften die de begrafenis heeft opgeleverd.
Wanneer er ‘winst’ wordt gemaakt, wordt deze gebruikt om het door de overledene achtergelaten gezin te verzorgen of in de schatkist van de familie te stoppen voor eventuele toekomstige noodgevallen.
Soms is er een ‘verlies’. De belangrijkste rouwenden en andere welgestelde familieleden delen het ‘verlies’. Daarna vertrekken ze allemaal naar hun huis, waar ook ter wereld.
Een jaar na de dood
In de Asante traditie is een jaar na de dood een belangrijke mijlpaal. Er wordt een jubileum gevierd (niet zo groot als de begrafenis). Het graf van de dode wordt netjes gemaakt. Soms wordt er zelfs een hele kamer om het graf te bedekken gebouwd. Een offer wordt aan de buitenzijde van het graf uitgegoten. Het is bij het éénjarig jubileum dat het testament (indien aanwezig) van de overledene aan de hele familie wordt voorgelezen.
Begrafenissen zijn grote sociale gelegenheden in Ghana
Over het algemeen zijn het hele gemeenschappen die bij deze gelegenheden bijeenkomen om passende rituelen uit te voeren die de band tussen de levenden en de overledenen helpen te versterken.
Veel Ghanezen geloven dat de overledene zich niet kan aansluiten bij de voorouderlijke geesten, tenzij er een goede uitvoering van de rituelen en ceremonie plaatsvindt.
Om deze reden haalt men grote genoegdoening uit de uitvoering van deze begrafenisrituelen.
Dit was weer een blog van onze gastblogger Assan Dickson
Assan is een financieel analist, een onderzoeker en leraar.
Hij heeft een passie voor onderwijs in financiële vaardigheid en heeft de laatste jaren de NGO’s geholpen bij het bevorderen van financiële kennis en inclusie.
Hij is een pan-Afrikaan en heeft zich als vrijwilliger ingezet voor verschillende zwarte bewegingen.
Assan is vader en preekt in zijn vrije tijd.
Assan schreef een zeer interessant artikel over vrijwilligerswerk en het maken van foto’s, klik hier om het te lezen.